Bielany sprzed 265 lat

Reprodukowany obok fragment planu Warszawy pochodzi z 1732 roku i jest najstarszym ze znanych planów przedstawiających terytorium obecnych Bielan.
 

Zdawkowa legenda mapy spisana jest w języku rosyjskim, co zważywszy na datę wydania jest nieco zaskakujące. Widoczny wyraźnie nurt Wisły usiany jest licznymi kępami, częściowo zarośniętymi krzewami. Wzdłuż brzegu wiedzie droga z Pulkowa do Młocin (oznaczona numerem 1), w miejscu odpowiadającym z grubsza trasie dzisiejszej Wisłostrady.

Las Bielański był wówczas znacznie bardziej przetrzebiony niż dziś i kończył się w połowie drogi pomiędzy klasztorem Kamedułów a dzisiejszą ul. Marymoncką.
Ta ostatnia zaznaczona jest jako droga do Młocin w centralnej części planu (numer 2), ale jej przebieg nie jest chyba zbyt dokładnie odwzorowany.

Trakt do wsi Wawrzyszew (numer 3) w swym końcowym biegu odpowiada mniej więcej ul. Wólczyńskiej, natomiast całkowicie nie istnieje droga przecinająca nietużytki pomiędzy Wawrzyszewem a Młocinami (numer 4).
Droga do eremu kamedulskiego (numer 5), zwana Drogą Niwkową, inaczej niż dzisiejsza ul. Dewajtis skręcała ku południowi, w kierunku terenów zajętych w XX wieku przez Centralny Instytut Wychowania Fizycznego (obecnie AWF).

Gościniec wiodący od strony Warszawy do wsi Ruda można ostrożnie identyfikować z obecną ulicą Marii Kazimiery (numer 6), która do końca wojny była znacznie dłuższa i sięgała daleko poza przebitą w ostatnich dekadach Trasę Toruńską.

Plan dość precyzyjnie pokazuje wsie i osiedla wraz z zabudową.
W centrum masywu Lasu Bielańskiego widoczny jest kościół i eremy Kamedułów na Górze Pulkowej, zwanej też Polkową lub Królewską (oznaczona literą A), którzy osiedli tu w roku 1639, nadaniem króla Władysława IV Wazy.
Dziejom pustelni poświęcimy, oddzielny odcinek cyklu. Na południowy-wschód od eremu położona była wieś Ruda (litera B), zwana od następnego stulecia Rudą Evansa, natomiast jeszcze dalej w kierunku późniejszego Żoliborza rozciągały się grunty wsi Pulków.

Wieś Wawrzyszew widoczna w górnej części planu (litera C) sąsiaduje z dużym zbiornikiem wodnym, najprawdopodobniej glinianką, co sugeruje, że już wtedy istniała tu cegielnia.

Po prawej stronie zanaczono wieś Młociny (litera D), powstałą na terenach dawnego zwierzyńca królewskiego, z widocznym nad samą Wisłą duźym budynkiem zaopatrzonym w parę ryzalitów. Był to najprawdopodobniej dwór, na miejscu którego kilkanaście lat później wybudowano pałac dla saskiego ministra Henryka Bruhla, zachowany do naszych czasów. Wszystkie wsie otoczone są szachownicą pól, natomiast pozostałe tereny (poza Lasem Bielańskim) oznaczone są jako nieużytki pokryte z rzadka kępami zarośli.

Wzdłuż brzegu Wisły widnieje wyraźnie zaznaczona skarpa, brakuje natomiast Potoku Bielańskiego wraz z wąwozem zwanym Kiełbasą, niewątpliwie istniejących w epoce, w której powstał reprodukowany plan.

Historię terenów składających się na naszą dzielnicę przedstawia Jarosław Zieliński, historyk Warszawy, który ma na swoim koncie wiele publikacji na temat dziejów architektury, ulic i dzielnic stolicy, a równocześnie jest bielańczykiem w trzecim pokoleniu, członkiem Samorządu Mieszkańców Domków Rodzinnych "Stare Bielany".